I. O św. Franciszku i jego braciach

Żeby zrozumieć ideę zakonu, trzeba sięgnąć do świętego z Asyżu.

Franciszek urodził się w 1182 roku. Jego ojciec był przedstawicielem klasy średniej, kupcem z wielkim majątkiem, którego sam się dorobił, człowiekiem silnym i utalentowanym. Jego matka zaś Francuzką z Prowansji, kobietą delikatną i wrażliwą.

Franciszek nie od razu był święty. Jak wielu chłopców w jego wieku, chodził do szkoły katedralnej, gdzie uczył się czytać i pisać, aby odziedziczyć interes po ojcu. Ten chciał dla niego szlachectwa, które mógł osiągnąć albo przez ożenek, albo poprzez zdobycie sławy na wojnie. I tak jako dwudziestolatek wyrusza na wojnę z Perugią, należącą do Państwa Kościelnego, z którą niezależny Asyż wojował. W Perugii dostał się do niewoli, gdzie doznał nawrócenia i pożegnał się z beztroską. Po wykupieniu go przez ojca i powrocie do domu, zachorował na ciele i duszy – myślano, że zwariował, a on, przez około pięć lat szukał Boga. Pod koniec kryzysu stanął przed krzyżem w kościółku San Damiano, skąd przemówił do niego Chrystus polecając mu, by odbudował jego popadający w ruinę kościół. Franciszek zrozumiał polecenie dosłownie i odbudował San Damiano.

Co robić dalej? Z tym pytaniem udał się do kościółka Porcjunkuli, gdzie Chrystus przemówił doń po raz drugi słowami trzykrotnie otwieranej w tym celu Ewangelii, za każdym razem w miejscu, gdzie Chrystus wzywa swych uczniów, aby poszli za nim, niczego ze sobą nie zabierając, i głosili jego ewangelię. Tak właśnie uczynił Franciszek, a za jego przykładem inni.

W 1209 roku Franciszek stanął przed papieżem Innocentym III ze spisaną przez siebie regułą zakonu, którą papież ustnie zatwierdził (oficjalnie, na piśmie, reguła została zatwierdzona w 1223 r.) . Bracia wycięli sobie tonsury i rozpoczęli życie zgodne z określonymi w regule, nowatorskimi w życiu zakonnym, następującymi zasadami:

1. Najważniejszą normą jest Ewangelia i życie na wzór Chrystusa – bracia zatem całe życie wędrują i głoszą Ewangelię, co jest nowością, bo dotąd to nie zakonnicy wychodzili do ludzi, lecz ludzie musieli przyjść do nich ( tak było np. w wypadku benedyktynów).

2. Bracia nie żyją pojedynczo, zawsze we wspólnocie braterskiej, i nic w ich życiu nie jest na zawsze – nawet funkcja generała lub prowincjała zakonu: wybory odbywają się co 6 lat (u benedyktynów funkcje te pełni się dożywotnio).

3. Są pierwszym zakonem papieskim – podlegają bezpośrednio papieżowi; wcześniej każdy zakon podlegał biskupowi danego miejsca. Jednak choć nie sięga ich biskupia jurysdykcja, nie głoszą Ewangelii tam, gdzie biskup sobie nie życzy.

4. Bracia żyją z pracy własnych rąk i tego, co dostaną od ludzi. Dotąd, każdy klasztor, aby móc powstać, musiał mieć uposażenie, beneficjum – ziemię, która „pracowała” na jego utrzymanie. Franciszkanie nie mają stałych dochodów.

5. Uczą ludzi modlitwy, a żeby przybliżyć im Ewangelię, pierwsi bracia modlą się z ludźmi po starowłosku.

Franciszek przyniósł w ten sposób otwarcie na świat.

W 1219 roku udał się do Ziemi Świętej, gdzie spotkał się z sułtanem, którego tak zachwycił, że ten dał mu nie tylko glejt umożliwiający bezpieczny powrót do domu, ale także zgodę na franciszkańską opiekę nad pielgrzymami i miejscami świętymi.

W 1223 roku, w grocie skalnej w Greccio urządził żywy żłobek (tradycja przetrwała do dziś).

W 1224 roku, na górze La Verna, Franciszek otrzymał stygmaty.

Zanim umarł w 1226 roku, Franciszek napisał jeszcze nową regułę, zachowaną do dzisiaj. Założył też zakon klarysek (od św. Klary) i zakon cywilny (Franciszkański Zakon Świecki), funkcjonujący wg jego reguł.

II. Franciszkanie w Katowicach

Franciszkanów do Katowic sprowadzili w 1902 roku z należącego do kustodii wrocławskiej klasztoru na Górze św. Anny miejscowi kapłani, m.in. ks. Ludwik Skowronek i ks. Ludwik Tunkel. Bracia mieli im pomagać w posłudze kapłańskiej w rozrastającym się wskutek ekonomicznego boomu mieście. Pierwsi franciszkanie osiedlili się w Starych Panewnikach, dopiero później przenieśli się tam, gdzie są do dziś, ale zanim powstał kościół i klasztor, zbudowali grotę lurdzką, bo elity pruskie, które uważały tamtejszy las za teren wypoczynkowy, sprzeciwiały się powstaniu w takim miejscu kościoła. Cały kompleks kościelno-klasztorny był gotowy w 1914 r., ale kościół został konsekrowany już w 1908. Po wojnie Panewniki stały się klasztorem polskim Prowincji   Wniebowzięcia NMP. Dziś są parafią obejmującą ok. 17 tysięcy wiernych i najbardziej żywotnym miejscem kultu na Śląsku, z kalwarią, największą szopką w Europie, żywym żłóbkiem, i in.

(oprac. Aleksandra Mańka-Chmura)