Zofia Kossak-Szczucka                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

Zofia Kossak-Szczucka pochodziła ze sławnego rodu Kossaków, była córką Tadeusza Kossaka ( bliźniaczego brata malarza Wojciecha) i Anny Kisielnickiej, wnuczką słynnego batalisty Juliusza Kossaka. Urodziła się 10 sierpnia 1890 roku w Kośminie na Lubelszczyźnie. Studiowała malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie(1912-1913) i rysunek w Ecole des Beaux w Genewie (1913-1914).

 W latach (1909-1922) przebywała na Wołyniu. W 2015 r. wyszła za mąż za Stefana Szczuckiego i zamieszkała z nim w Nowosiclicy. Mieli dwóch synów, pierwszy Juliusz urodził się w 1916 r., drugi Tadeusz rok później. W roku 1917 była świadkiem rewolucji bolszewickiej i krwawych wystąpień chłopskich i ukraińskich mordów na ludności Polskiej. Z płonącego Wołynia razem z matką uciekła w przebraniu chłopki, co opisała w swojej debiutanckiej książce „ Pożoga” opublikowanej w 1922r. Książka została przetłumaczona na język angielski ,francuski, japoński i węgierski. W 1923 po śmierci męża  we Lwowie została z dwójką dzieci bez środków do życia.

Przeprowadziła się wraz z rodzicami do wsi Górki Wielkie na Śląsku Cieszyńskim i 14 kwietnia 1925 r. ponownie wyszła za mąż.  Zygmund Szatkowski mąż pisarki był zawodowym wojskowym. W 1926 roku urodził się jej trzeci syn Witold Szatkowski, a zmarł pierworodny Juliusz Szczucki. W 1928 r. urodziła córkę Annę Szatkowską. Witold Szatkowski w 1932 roku został przydzielony do sztabu dywizji w Katowicach i przeprowadzili się do  Katowic na ul. Francuską 35  gdzie mieszkali do 1935r.

Większość dzieł, które przyniosły jej rozgłos i zostały docenione przez krytykę powstały w okresie międzywojennym. Głównie to powieści historyczne m. in. „ Złota wolność”, „Trębowla”, „Beatum scelus” , „Legnickie Pole”, „ Z dziejów Śląska”. Dla dzieci napisała baśń „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”. W tym czasie powstała także trylogia, która przyniosła jej światowy rozgłos „Krzyżowcy”, „Król trędowaty”, „Bez oręża”. Aby zebrać materiały do napisania „ Krzyżowców” udała się do Ziemi Świętej.

W 1932 roku została odznaczona nagrodą literacką województwa Śląskiego. W 1936 roku otrzymała Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury, najważniejszej instytucji polskiej kultury okresu międzywojennego. W 1937 roku – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.                                                                                  

 Do wybuchu wojny mieszkali w Górkach Wielkich. Opuściła je w 1939r. uciekając przed Niemcami na wschód, a po 17 września przed sowietami na zachód.

 Zatrzymała się w Warszawie gdzie zaangażowała się w działalność konspiracyjną i charytatywną. Podczas II wojny światowej działała w konspiracji, redagowała pisma „Polska żyje”, „ orlęta”. Współpracowała z delegaturą R. P. w Londynie. Brała udział w utworzeniu tajnej organizacji społeczno-katolickiej Front Odrodzenia Polski .Niosła pomoc wysiedlonym. W 1942 roku zainicjowała utworzenie komitetu pomocy Żydom „Żegota”. Została przypadkowo aresztowana  przez patrol uliczny we wrześniu 1943 r. i wywieziona do obozu koncentracyjnego  w Auschwitz-Birkenau. Po zidentyfikowaniu właściwego nazwiska w 1944r. została przewieziona na Pawiak i skazana  na karę śmierci. Została uwolniona dzięki akcji władz podziemnych. Wzięła czynny udział w Powstaniu Warszawskim.

W latach 1945-1957 przebywała w Anglii gdzie została kierownikiem delegatury Warszawskiego Czerwonego Krzyża. Została tam niestety bardzo źle przyjęta przez dużą część polskiej emigracji, która publicznie nazywała ją agentką komunistyczną. Wróciła do kraju w 1957 roku.

W 1958 r. przeprowadziła się z Warszawy do Górek Wielkich i zamieszkała w „Domku Ogrodnika” (Dwór Anny i Tadeusza Kossaków spłonął w 1945 roku). Związała się ze stowarzyszeniem „Pax”.

Jej twórczość pisarska pozostawała pod wpływem Henryka Sienkiewicza.    Jan Sztaudynger, który gościł w Górkach Wielkich poświęcił jej fraszkę zatytułowaną „ Kossak Szczucka Zofia”  „ –– Klacz jej mleko dawała–– Ogier dawał podkówek–– Gdy powieść napisała –– przetrzymała przednówek –– Sienkiewicz przestał straszyć–– Poszedł przespać się w grobie–– Nowy Henryk w spódnicy –– Historyczeć jął sobie". Jej książki biły rekordy tłumaczeń. Ukazały się m.in. w językach: angielskim, chorwackim, czeskim, duńskim, fińskim, francuskim, hiszpańskim, holenderskim, japońskim, niemieckim, norweskim, portugalskim, słowackim, szwedzkim, węgierskim, włoskim. Trafiały na listy bestsellerów, a powieść „Bez oręża” uzyskała w USA nakład 750 tysięcy egzemplarzy.

Dorobek pisarski Zofii Kossak jest naprawdę imponujący, ponad 49 utworów. Podczas opracowania tego życiorysu uzmysłowiłem sobie, że zawdzięczam jej swoje zainteresowanie  historią. Mam w swoich zbiorach 35 jej książek, które czytałem jako młody chłopak. Drugim ulubionym pisarzem mojego dzieciństwa był Karol Bunsch, którego prawie wszystkie książki też mam w swojej bibliotece. Trzecim był Paweł Jasienica ,którego czytałem  będąc już trochę starszy i do którego często wracam. Zawdzięczam im swoją pasję do historii, którą do dzisiaj  mogę realizować.

Zmarła 9 kwietnia 1968 roku w Bielsku – Białej. Pochowana została na cmentarzu parafialnym w Górkach Wielkich obok ojca.

W 1968 roku- utworzono Muzeum Zofii Kossak w Górkach Wielkich. W 1998r. dzieci Zofii Kossak: Anna i Witold  oraz Gmina Brenna założyli fundacje im. Zofii Kossak , która od 2010 r. prowadzi centrum Kultury i Sztuki „Dwór Kossaków” w Górkach Wielkich. Zapraszam do zwiedzenia tego Muzeum i pięknej miejscowości w Beskidach.

O Ślązakach napisała „Wytrwałość. Wytrwałość jest może cechą najbardziej charakterystyczną w psychice śląskiej.” Z pracy –– najcięższej i najniewdzięczniejszej z możliwych Ślązacy stworzyli cnotę.

Opracował Jerzy Czogała.

Bibliografia:

Anna Szatkowska, „Był dom…”Wydawnictwo Literackie Kraków 2007r.

Joanna Jurgała – Janeczka, „Kossakowie. Biały mazur” Zysk i S-ka, Poznań 2018r.

Joanna Jurgała – Janeczka, „Kobiety Kossaków”, Dom Wydawniczy PWN Warszawa 2015r.

Anna Bikont, „Sendlerowa. W ukryciu” ,Czarne Wołowiec 2017r.

Władysław Bartoszewski, „ O Żegocie relacja poufna spod pół wieku”, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2013 r.