Śląsk jest europejskim regionem pogranicza leżącym w granicach Polski i Czech.  Do XIV wieku pozostawał w granicach Polski, ale później ze względu na zasoby naturalne i  w wyniku licznych wojen przechodził z rąk czeskich do państwa pruskiego. W tym czasie był traktowany jako region peryferyjny, w który nie inwestowano, zróżnicowany wyznaniowo i językowo. Nie kształcono elit, o czym świadczy fakt, że pierwszy uniwersytet na tych zmiemiach powstał dopiero w 1968 roku.

     W roku 1918, gdy tworzyły się granice Państwa Polskiego po zaborach, sprawa Śląska jako polskiej ziemi powróciła. W tym procesie ścierały się ze sobą głównie dwie opcje: niemiecka (wspierana przez Carla Uliczkę i Lloyda George`a) i polska (wspierana przez Georgesa Celemenceau, Konstantego Wolnego i Wojciecha Korfantego). Pojawiały się też głosy, że Ślask powinien być osobnym państwem (Józef Kozdoń - burmistrz Cieszyna), ale one nie miały żadnego poparcia na arenie międzynarodowej. Przed plebiscytem trwały działania zachęcające Ślązaków do opowiedzenia się po jednej lub drugiej stronie. Parlament Pruski w październiku 1919 roku przyjął ustawę obiecującą Ślązakom po wygranym plebiscycie status landu. Ponieważ w plebiscycie mógł wziąć udział każdy, kto urodził się na obszarze plebiscytowym, to przed głosowaniem ściągnięto ok. 200 tysięcy Niemców na teren plebiscytowy. Sejm Polski z kolei w lipcu 1919 roku obiecał utworzenie po wygranym plebiscycie autonomicznego wojewódtwa śląskiego z własnym regionalnym parlamentem. Po plebiscycie tak zresztą się stało - na terenach, które przypadły Polsce utworzono województwo śląskie, powołano Sejm Śląski, wojewodę i utworzono skarb śląski (1 tona złota w sztabach). Okres po plebiscycie do wybuchu II wojny światowej był  okresem bardzo dobrym dla Śląska - bogaty region przodował pod wieloma względami, Katowice stały się przykładem rozwoju architektury modernistycznej. Drapacz chmur przy ulicy Żwirki i Wigury był wtedy najwyższym gmachem w Polsce.

     II wojna światowa dotknęła obszar Śląska i ludność śląską niezwykle dotkliwie. Zliwidowano elity, Ślązacy byli zmuszani do podpisywania folkslist, rekrutowani do niemieckiego wojska. Koniec wojny nie był końcem prześladowań. Po II wojnie światowej z kolei Ślązacy byli prześladowani przez nową władzę - na terenie Śląska istniało ok. 100 obozów pracy między innymi dla rodzimej ludności (najbardziej znany był obóz w Siemianowicach-Zgodzie), około 90 tysięcy Górnoślązaków wywieziono na wschód, do Rosji.

     W odrodzonej po 1989 roku Polsce Ślązacy w różny sposób starali sie pokazać swoją odmienność i podmiotowość - powstały organizacje skupiające Ślązaków: Związek Górnośląski, Ruch Autonomii Śląska, Pro Loquela Silesiana,Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej. W spisie powszechnym  w 2002 roku 173 153 osoby okresliły swoją narodowość jako śląską. Mimo to Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz jezykach regionalnych z 2005 roku nie uznała ani narodowości śląskiej ani gwary śląskiej jako języka regionalnego. W spisie powszechnym w 2011 roku już blisko 847 tysięcy osób zadeklarowało narodowość śląską (jako pierwszą, drugą po polskiej lub jedyną).

     Ślązacy przez wieki utrzymali swoją odrębność etniczną i gwarę. Historia Śląska jest burzliwa i trudna. Nic nie traci dziś na aktualności opracowanie ks. Emila Szramka "Śląsk jako problem socjologiczny. Próba analizy", w którym pochyla się on nad dziejami tego obszaru pogranicza.

Opracowała: Ewa Pytasz